Референдумның бастамашыл тобын және ол референдумға ұсынған мәселелерді тіркеуден бас тарту туралы

2019 жылғы 20 қарашада бір топ азаматтар Н.Ө. Есқалиев, М.Ж. Дәрібеков және А.Қ. Әбдіқалықова референдумның бастамашыл тобын және ол референдумға ұсынған мәселелерді тіркеу үшін құжаттарды тапсырды:

1) бастамашыл топ штабы басшысының өтініші;

2) республикалық референдум тағайындау жөніндегі мәселе бойынша бастамашыл топты құруға арналған жиналыстың хаттамасы;

3) республикалық референдум бастамашыл тобының тізімі;

4) республикалық референдум бастамашыл тобы отырысының хаттамасы;

5) референдумға қойылатын сауалдар.

Ұсынылған құжаттарды талдау мыналарды көрсетті.

«Республикалық референдум туралы» 1995 жылғы 2 қарашадағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының (бұдан әрі – Конституциялық заң) 12-бабының 3-тармағына сәйкес жиналыс өткiзуден кемiнде он күн бұрын оның бастамашылары аумағында жиналыс өткiзiлетiн жергiлiктi атқарушы органға жиналыстың уақыты, орны және мақсаты туралы жазбаша хабарлауға тиiс.

2019 жылғы 22 қарашадағы № 506-02-02/14900 хатпен Нұр-Сұлтан қ. әкімдігі референдум бастамашылары тиісті уақтылы ақпараттандыру жүргізілгендігін хабарлайды. Алайда, Нұр-Сұлтан қ. әкімдігі жиналысқа 279 делегат қатысқаны туралы мәлімдейді, бұл референдум бастамашыларының Конституциялық заңның 12-бабы 2-тармағының әрбір облыстан, астанадан, республикалық маңызы бар қалалардан өкілдердің қажетті саны кемінде 510 делегат болуы туралы талабын орындамағанын куәландырады.

2019 жылғы 10 қарашадағы жиналыстың ұсынылған хаттамасында: «Бұл жиналысқа 14 облыстан және 3 республикалық маңызы бар қаладан делегаттардың жеткілікті саны қатысты және 558 қатысушы тіркелді» деп көрсетіледі.

Конституциялық заңның 12-бабының 2 және 4-тармақтарына сәйкес референдумның бастамашыл тобы референдумға қатысу құқығы бар азаматтар, бiрақ Қазақстан Республикасының әр облысынан, астанасынан және республикалық маңызы бар қалалардан кемiнде отыз-отыздан өкiлдер қатысқан жиналыста құрылады. Жиналыстың алдында жиналысқа қатысушыларды тiркеу жүргiзiледi, олардың мiндеттi түрде тегi, аты, әкесiнiң аты, тұрғылықты жерi және Қазақстан Республикасы азаматының жеке басын куәландыратын құжаттың деректемелерi көрсетiлген тiзiм жасалады.

Референдумға қатысушылар жиналысының ұсынылған хаттамасынан жиналысқа қатысушыларды тіркеудің жүргізілу фактісін және олардың санын анықтау мүмкін емес. Жиналыс хаттамасында көрсетілген «делегаттардың жеткілікті саны» туралы тұжырымдама Конституциялық заңның 12-бабы 2-тармағының орындалғанын растай алмайды.

Бұл ретте осы жиналысты жария еткен бірқатар БАҚ-тарда, мысалы, 2019 жылғы 10 қарашада «Власть» интернет-басылымында үш жүзге жуық қатысушылар туралы айтылды. Сондай-ақ 2019 жылы 10 қарашада «Азаттық» радиосы» ақпараттық ресурсында жиналыс өтетін жерден қажетті кворумның жоқтығына наразылық білдірген қатысушылардың бірінің сөзі келтірілген.

Сонымен қатар өтініш пен референдумға ұсынылған мәселелерге бастамашыл топтың барлық мүшелері атынан құжаттарға қол қою өкілеттіктері расталмаған референдум бастамашыларының жекелеген өкілдері қол қойған.

Сондай-ақ жиналыс хаттамасын талдау онда жетекшілер, жиналыстың өткізілген уақыты туралы елеусіз деректер келтірілгенін, бірақ әрбір облыстан, Қазақстан Республикасының астанасынан, республикалық маңызы бар қалалардан кемінде отыз өкілден қатысқаны туралы; бастамашылық топ мүшелерін жиналысқа қатысушылардың көпшілігінің сайлауы туралы талапты ескере отырып, жиналысқа қатысушылардың дауыс беру тәртібі туралы; бастамашыл топ мүшелігіне кандидаттардың баламалылығы болғаны туралы заңдық маңызы бар деректер келтірілмегенін және жиналысқа қатысушылардың барлығының қолдары жоқ екенін көрсетті.

Орталық сайлау комиссиясы Республиканың бүкіл аумағында Конституциялық заңның 21-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында бекітілген референдум туралы заңнаманың орындалуын бақылауды жүзеге асыру жөніндегі өкілеттіктерді іске асыра отырып және Конституциялық заңның 13-бабының 5-тармағын басшылыққа ала отырып, референдумның бастамашыл тобы ұсынған құжаттардың Конституциялық заңның талаптарына сәйкестігін белгілеуге тиіс.

Бастамашыл топтың қызметі Конституциялық заңның талаптарын сақтамай мүмкін емес және, тиісінше, референдумның бастамашыл тобы ұсынған құжаттарды Орталық сайлау комиссиясы қарай алмайды.

Жиналыс бастамашыларының көрсетілген Конституциялық заңның 12 және 13-баптарының негізгі талаптарын бұзушылықтардың жиынтығы (өңірлерден өкілдердің талап етілетін саны туралы, жиналысқа қатысушыларды тіркеу және жиналысқа қатысушылардың дауыс беруінің тиісті түрде тіркелген нәтижелері туралы деректердің жоқтығы және, тиісінше, осыдан туындайтын бастамашылық топ мүшелерін сайлау легитимділігі мәселесі) негізінде және Конституциялық заңның 12-бабының 2 және 4-тармақтарына, 13-бабының 2 және 5-тармақтарына сәйкес Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. «Республикалық референдум туралы» 1995 жылғы 2 қарашадағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының талаптарына сәйкес референдумның бастамашыл тобының құрылғаны туралы куәландыратын нақты деректердің болмауына байланысты референдумның бастамашыл тобын және ол референдумға ұсынған мәселелерді тіркеуден бас тартылсын.

Қазақстан Республикасы

Орталық сайлау комиссиясының

Төраға                                                                                         Б. Имашев

Қазақстан Республикасы

Орталық сайлау комиссиясының

Хатшы.                                                                                         С. Мұстафина

Нұр-Сұлтан қаласы,

2019 жылғы 22 қараша

№ 52/291