2021 жылғы 10 қаңтарға тағайындалған Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің және мәслихаттарының депутаттарын сайлау бойынша сайлау науқаны кезеңінде өтініштерді қарау барысы және сайлау заңнамасын түсіндіру тәртібі туралы

Сайлау жарияланған кезең ішінде 2020 жылғы 21 қазаннан бастап 26 қараша аралығында Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясына 34 өтініш келіп түсті: 29 - заңды тұлғалардан, оның ішінде 13 - бұқаралық ақпарат құралдарынан, 5 - жеке тұлғалардан.

Көтеріліп отырған мәселелердің сипаты бойынша өтініштер былайша бөлінді:

50% (17) – «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңның нормаларын түсіндіру туралы;

17% (6) – сайлау процесін ұйымдастыру мәселелері бойынша ақпарат ұсыну туралы;

12% (4) – сайлау заңнамасын және Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының қызметін жетілдіру жөніндегі ұсыныстар;

21% (7) – өзге де мәселелер бойынша.

Сонымен бірге Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясына келіп түскен өтініштерді талдау олардың 67%-ы сайлау саласының құқықтық аспектілеріне қатысты екенін көрсетіп отыр.

Заңнаманы түсіндіру бойынша өз сұрауларында өтініш берушілер түсіндіру субъектілерінің құқықтық мәртебесін әрқашан айыра бермейді, мемлекеттік органдардың түсіндіру субъектілері ретіндегі құзыретін ескермейді. Құқық нормаларын нақты түсінбеу не құқық қолдану кезіндегі түрлі түсініктемелер кез келген түсіндірме беру үшін негіз болуға тиіс.

Қазақстан Республикасының бірде-бір мемлекеттік органына заңдарға түсіндірме беру өкілеттіктері берілмеген. Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабына сәйкес Конституция нормаларына ресми түсіндірме беретін жалғыз орган Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі болып табылады.

Сайлау процесі практикасының мәселелері туындаған кезде нормативтік құқықтық актілерді түсіндіру тәртібі «Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен регламенттелген.

«Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының Заңында түсіндірме берудің екі нысаны көзделеді: ресми (58-62-баптар) және бейресми (60-бап).

Нормативтік құқықтық актілерді ресми түсіндіруді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар «Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 60-бабында айқындалған.

«Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясына аталған Заңның 58-62-баптарында көзделген талаптар сақталған кезде, тек өзінің нормативтік құқықтық қаулыларын ресми түсіндіру бойынша өкілеттіктер береді. Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы заңдардың, соның ішінде «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңның нормаларына ресми түсіндірмелер беруге құқығы жоқ.

«Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 60-бабы 4-тармағына сәйкес мемлекеттік саясатты жүргізетін, белгілі бір салада (қызмет аясында) реттеу мен басқаруды жүзеге асыратын немесе құзыретіне тиісті мәселелерді шешу жатқызылған мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде бейресми түсiндiрме бере алады.

«Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының, «Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының және басқа салалық заңнаманың құқықтық қолданылуы мен орындалуы өздерінің құзыреттері мен берілген өкілеттіктері бойынша Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясын ғана емес, Қазақстан Республикасының басқа да мүдделі мемлекеттік органдарын қамтиды.

Сонымен бірге кейбір өтініштер «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» (6-баптың 2-тармағы) және «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» (18-баптың 1-тармағы, 18-1-баптың 1-тармағы) Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарын бұза отырып жіберіледі. Осы нормаларды сақтамау өтінішті немесе сұрауды қараусыз қалдыру үшін негіз болып табылады («Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 1-тармағының 1) тармақшасы, 6-бабының 2-тармағы).

«Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» 1995 жылғы 28 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Конституциялық заңы 12-бабының 5) тармақшасына, «Құқықтық актілер туралы» 2016 жылғы 6 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 58, 59, 60, 61 және 62-баптарына сәйкес және салалық заңнамада бекітілген мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін негізге ала отырып, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Жеке және заңды тұлғалар өтініштер немесе сұраулар берген кезде «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының (49-бап) және «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» (6-баптың 2-тармағы), «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» (18-баптың 1-тармағы, 18-1-баптың 1-тармағы) Қазақстан Республикасы Заңдарының нормаларын қатаң сақтасын.

2. 2021 жылғы 10 қаңтарға тағайындалған Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің және мәслихаттарының депутаттарын сайлау кезеңінде мынадай түсіндіру рәсімі ұйымдастырылсын:

1) Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы:

өз құзыреті шегінде қабылданған нормативтік қаулыларды ресми түсіндіруді;

аппараты арқылы өз құзыреті шегінде сайлауды әзірлеу мен өткізу кезінде сайлау процесін ұйымдастырумен туындайтын қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілерді бейресми түсіндіруді жүзеге асырады;

2) Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі және Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитеті партиялық тізімдерге енгізілген кандидаттардың Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкестігін тексеру мәселелері бойынша түсіндіреді;

3) Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің мемлекеттік кірістер органдары салық заңнамасы мәселелері, соның ішінде кірістері мен мүлкі туралы декларацияны кандидаттардың ұсынуы жөніндегі нормаларды қолдану бөлігінде мәселелер бойынша түсіндіреді;

4) Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі сайлау науқаны кезеңінде бұқаралық ақпарат құралдары қызметі мәселелері, соның ішінде сайлау алдындағы үгіт жүргізу мәселелері бойынша түсіндіреді;

5) Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі уәкілетті орган ретінде:

сайлаушылар тізімдерін қалыптастыру кезінде жергілікті атқарушы органдар пайдаланатын жеке тұлғалардың мемлекеттік деректер қоры;

ішкі көші-қон және сайлау учаскелерінде қоғамдық тәртіпті қорғауды қамтамасыз ету мәселелері бойынша түсіндіреді;

6) Қазақстан Республикасының қорғаныс, сыртқы істер, ішкі істер министрліктері және Ұлттық қауіпсіздік комитеті әскери бөлімдерде, демалыс үйлерінде, санаторийлерде, стационарлық емдеу-профилактикалық мекемелерінде, тергеу изоляторларында және уақытша ұстау изоляторларында, сондай-ақ Қазақстанның шет мемлекеттердегі өкілдіктері жанында құрылған сайлау учаскелері бойынша сайлаушылар тізімдерін қалыптастыру мәселелері бойынша түсіндіреді;

7) Қазақстан Республикасының жергілікті атқарушы органдары сайлаушылар тізімдерін қалыптастыру және учаскелік сайлау комиссияларына ұсыну, сондай-ақ үгіттік баспа материалдарын орналастыру орындарын айқындау мәселелері бойынша түсіндіреді.

3. Осы қаулы Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының интернет-ресурсында жариялансын.

Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Төрағасы	Б. Имашев
Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының хатшысы	С. Мұстафина

Нұр-Сұлтан қаласы,

2020 жылғы 26 қараша,

№ 40/364